Artykuł
Dlaczego właśnie taki herb?
Projekt herbu gminy Bieliny zaprezentował znany heraldyk Ziemi Świętokrzyskiej dr Jerzy Michta.
Herb gminy Bieliny jest połączeniem herbu "Korab" biskupa krakowskiego, Jakuba Zadzika, z herbem benedyktynów ze Świętego Krzyża, to jest podwójnym krzyżem patriarchalnym. W obu przypadkach herb ten nawiązuje do tradycji historycznej gminy na terenie której przebiegała granica pomiędzy posiadłościami biskupów krakowskich i benedyktynów świętokrzyskich.
Herb przedstawia się następująco:
Na tarczy renesansowej, zaokrąglonej od podstawy, w polu czerwonym złoty korab, z podwójnym złotym krzyżem patriarchalnym zamiast masztu.
Pierwszym z wymienionych herbów jest "Korab" Jakuba Zadzika, biskupa krakowskiego w latach: 1635-1642, który reprezentuje gminę Bieliny.
Wybór tego herbu jest uzasadniony historycznie, ponieważ Jakub Zadzik, doktor obojga praw, kanonik krakowski i warszawski, proboszcz katedralny, krakowski i dziekan poznański, sekretarz wielki, koronny biskup chełmski, biskup krakowski ufundował w Bielinach, w 1637 roku, kościół parafialny, pod wezwaniem św. Józefa, konsekrowany w 1643 roku, już po śmierci biskupa.
Sama miejscowość Bieliny, która jest nazwą topograficzną od wyrazu biel- błota, moczary, wchodziła w skład uposażenia biskupa krakowskiego, którego przedstawicielem na tym terenie był biskup Jakub Zadzik. Już w średniowieczu na omawianym obszarze przebiegała granica miedzy posiadłościami biskupstwa krakowskiego a posiadłościami opactwa benedyktynów ze świętego Krzyża. W świetle dokumentów granicznych z końca XIV i XV wieku, do opactwa należał cały masyw Łysej Góry oraz spory obszar u jej podnóży. Od momentu założenia opactwa w latach 1135-1138 przez księcia Bolesława III Krzywoustego i komesa Wojsława, od wschodniej i południowej części, posiadłości benedyktynów stykały się z dobrami biskupów krakowskich oraz i wrocławskich. Najstarszą informację o rozgraniczeniu dóbr biskupstwa krakowskiego oraz klasztornych, posiadamy z lat sześćdziesiątych XIV wieku.
Kolejne rozgraniczenie dóbr miedzy biskupstwem a klasztorem, według J.Gackiego, miało miejsce w 1464 roku, przy udziale podkomorzego sandomierskiego, Piotra Dunina z Prawkowic i komornika Jana Płaczkowskiego z Biradza. Wtedy nastąpiło ostateczne rozgraniczenie posiadłości biskupich: Jeziorka, Bielin, Lechowa od dóbr benedyktynów, pozostawiając Bieliny w rękach biskupów krakowskich. Dlatego w herbie gminy Bieliny widzimy połączenie godła benedyktynów łysogórskich- podwójnego krzyża patriarchalnego, z herbem biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika - "Korabem", gdyż reprezentują one ciągłość historyczną i terytorialną gminy.
Sam herb biskupa krakowskiego, Jakuba Zadzika należy do najstarszych herbów w Polsce. Najstarsza znana pieczęć z jego wyobrażeniem ikonograficznym, to pieczęć Jaśka z Grabinowa z 1299 roku. Natomiast w źródłach pisanych pojawia się dopiero w 1409 roku. Jest przedstawiony i opisywany jako koga, korab, okręt morski, złoty z masztem w polu czerwonym. "Unifikacji" przedstawienia ikonograficznego tego herbu, jak i wielu innych polskich herbów, dokonał B. Paprocki w swoim dziele "Herby rycerstwa polskiego", Kraków 1584, biorąc za wzór "Korabia" rodziny Łaskich, najważniejszej w XVI wieku rodziny polskiej, pieczętującej się herbem. W przywileju nobilitacji z 30.V.1504 roku, w którym Łascy przyjmują do swojego herbu gdańszczanina, Macieja Cimermana, czytamy: "w tarczy czyli polu czerwonym okręt uzbrojony złoty, na którego dziobie i części tylnej… głowy lwów cesarskich u góry stoją, w środku zaś okrętu maszt czyli drzewo dębowe niosące żagle, w miejscu osadzone, także złote…". Natomiast na pieczęciach: biskupa krakowskiego, Jana Radlicy z 1382 roku i Wuka Lityńskiego z 1412 roku, zamiast masztu widzimy basztę forteczną z drzewami i trzema blankami u góry, a w herbarzu arsenalskim z XVI wieku, okręt z masztem i żaglem rozpiętym. Z kolei S. Okolski, piszący o nim w XVII wieku, nazywa ten herb "Arką Noego".
Do ikonograficznego przedstawienia w nowym herbie gminy został wykorzystany XVI- wieczny drzeworyt tego placu B. Paprockiego, "Herby rycerstwa polskiego", Kraków 1584, s.462, żeby utrzymać jednakową stylistykę ikonograficzną herbów projektowanych dla powiatów i gmin województwa świętokrzyskiego.
Drugi z wymienionych herbów, podwójny krzyż patriarchalny benedyktynów świętokrzyskich, jest również reprezentantem gminy Bieliny. Wybór tego herbu jest uzasadniony historycznie, gdyż obszar gminy był podzielony pomiędzy opactwo ze św. Krzyża a biskupstwo krakowskie. Najwygodniejsza droga do opactwa prowadziła przez Bieliny.
Jego ikonograficzny kształt został wzięty z herbu województwa świętokrzyskiego, a jego wymiary są dokładną kopią wymiarów relikwiarza króla Jana Kazimierza, znajdującego się w Luwrze. W 1992 roku relikwiarz ten, pochodzący z tego samego okresu, co relikwiarz benedyktynów łysogórskich, został rozebrany i poddany konserwacji. Wówczas dokonano bardzo dokładnych pomiarów krzyża. Narysowany w odpowiedniej skali został godłem mówiącym, reprezentującym województwo.
Krzyż związany z symboliką religijną, zajmuje wśród figur heraldycznych pierwsze miejsce. W tym wypadku dodatkowo jest to krzyż Drzewa Krzyża Świętego. Podwójny krzyż, niezależnie od określeń heraldycznych nosi też nazwę "krzyża arcybiskupiego", "krzyża patriarchalnego", a od XVII wieku "krzyża jerozolimskiego" i jest nierozłącznie związany z kultem i symboliką relikwii Drzewa Krzyża Świętego.
Ksiądz Michał Nowodorowski nazywa go też karawaką od miasta Caravaka w Hiszpanii, w prowincji Murcja. Różnym od niego krzyżem jest lotaryński, którego zewnętrzne ramię, czyli wyższe, jest dłuższe od ramienia wewnętrznego. Do Europy "krzyż patriarchalny" dotarł z Bizancjum w formie relikwiarzy, tzw. staurotek, których większa ilość powstała w Konstantynopolu za panowania cesarza Manuela I Komnena (1143-1180). Jego kult dla relikwii Drzewa Krzyża Świętego był powszechnie znany.
Do Polski stauroteki dotarły z Rusi i Węgier. Interesujący nas relikwiarz przywiózł najprawdopodobniej do Krakowa król Wegier, Stefan V w roku 1270, gdzie posłużył do umocnienia układu zawartego przez króla Węgier z księciem krakowsko-sandomierskim, Bolesławem Wstydliwym, przeciwko czeskim Przemyslidom. Relikwiarz pozostał w Krakowie, skąd w latach 1306-1308 został przekazany benedyktynom łysogórskim przez księcia Władysława Łokietka. Od tego momentu rozpoczyna się w Polsce kult Drzewa Krzyża Świętego. Wysunął on klasztor świętokrzyski, fundację księcia Bolesława III Krzywoustego i komesa Wojsława, na pierwsze miejsce wśród klasztorów polskich.
Szczególna pozycję zdobył klasztor łysogórski za panowania króla Władysława Jagiełły, który otoczył klasztor szczególną opieką, wprowadzając podwójny krzyż patriarchalny do heraldyki jagiellońskiej, jako swój osobisty herb. Nie bez znaczenia dla tego wyniesienia klasztoru był fakt, że ówczesny opat świętokrzyski, Mikołaj Drozdek, był spowiednikiem króla.
Reasumując: herb gminy Bieliny składa się z zaokrąglonej od podstawy renesansowej tarczy, na której w polu czerwonym znajduje się korab, z podwójnym złotym krzyżem patriarchalnym, w miejscu masztu.
Herb jest zbudowany według zasad heraldyki. Pod względem łączenia barw i ich symboliki, nawiązuje do wzorów tworzenia barw w średniowieczu. Barwa złota symbolizuje: świetność, doskonałość, mądrość, szacunek, wybitność.
Barwa czerwona symbolizuje: zwycięstwo, panowanie, waleczność.
Herb gminy Bieliny, w którym został wykorzystany podwójny, złoty krzyż patriarchalny na czerwonym polu, nie pozostaje w sprzeczności z koncepcją heraldyki powiatowej dla województwa świętokrzyskiego. W herbach powiatów jest złoty krzyż na błękitnym polu, natomiast w herbie gminy Bieliny, tak jak w herbie Nowa Słupia, ze względu na ich szczególne związki z opactwem na Łysej Górze, krzyż jest w polu czerwonym.
