Gwara świętokrzyska jest ważnym wyznacznikiem tożsamości regionalnej. Występuje ona przede wszystkim jako język mówiony mieszkańców wsi regionu świętokrzyskiego znajdujących się po obu stronach Gór Świętokrzyskich (jest on ograniczony pokoleniowo, funkcjonalnie i stanowi język najstarszej generacji, jest nieco wewnętrznie zróżnicowany w zakresie cech językowych między poszczególnymi wsiami), jako kod mitologiczno-obrzędowy, język folkloru (tzn. ludowy styl artystyczny), pełni także funkcję języka artystycznego w poezji; jego elementy występują w reklamie. Właściwie poznanie gwary jest możliwe dzięki zachowaniu jej w mowie najstarszych ludzi.

Dr Stanisław Cygan